Ks. prof. ndzw. dr hab. Tadeusz FITYCH (ur. 1948) prezbiter archidiecezji wrocławskiej (św. kapł. 1974; prałat J. ŚW. 1993) oraz świdnickiej (od XI 2006; kan. Kapituły w Kłodzku), członek szeregu towarzystw naukowych w Polsce, Niemczech, Republice Czeskiej; historyk dziejów teologii, dyplomacji, kultury i duchowości; specjalista w dziedzinie dyplomacji watykańskiej, od kilku lat w czterech krajach Europy Środkowej prowadzi badania nad małą architekturą sakralną (także karnerami i dzwonniczkami).

 

Absolwent Papieskiego Wydziału Teologicznego (PWT) we Wrocławiu (1974) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (doktorat 1983 r.). Adiunkt i sekretarz generalny PWT we Wrocławiu w latach 1985-2003. Od 1986 r. współpracownik Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie; prowadził studia i prace badawcze m.in. na uniwersytetach włoskich, niemieckich i austriackich (1986-1988 i 2001-2008). Pomysłodawca, współzałożyciel i wiceprezes Federacji Bibliotek Kościelnych “FIDES” (1991). Uczestnik Synodu Biskupów (Rzym 1991); współpracownik Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE; 1993-2001 – jako sekretarz prezydenta CCEE, służba półdyplomatyczna). Posługa duszpasterska i praca naukowo-badawcza w pilotażowym osiedlu ekumenicznym - Ökumenische Lebenszentrum Ottmaring k/Augsburga (2001-2005).

 

Członek "II-giej" polskiej wyprawy naukowej - nawiązującej do inicjatywy PAU - do spraw krytycznej edycji akt nuncjatury polskiej (Rzym 1986-1988). Prelegent i uczestnik licznych kongresów krajowych i zagranicznych. Opublikował szereg książek oraz ponad 450 artykułów i recenzji (od 2006 r.  poprzez ok. 150  przyczynków przybliża dzieje i kulturę religijną Kudowy-Zdroju i ZK). Jest autorem wystaw i fotografii. Po 15-letniej służbie Kościołowi w Europie, zamieszkał w Kudowie-Zdroju. Należy do grona ponad 170 osób z kręgu ludzi nauki, kultury, sztuki i biznesu, którzy otrzymali certyfikat „Asylum Glacense” i zamieszkali na Ziemi Kłodzkiej.

 

Jest autorem plakatów, fotografii i wystaw. Niezwykle wysoko ocenili eksperci i naukowcy wystawę (i jej album oraz dwie witryny internetowe): “Boże Młyny” krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa kulturowego Ziemi Kłodzkiej), Kudowa-Zdrój  (maj 2009) oraz jej zmodyfikowane wydanie w wersji niemieckiej „Gottes Mühlen” (kwiecień 2010). W początkowym okresie – zaledwie półtora roku, obie wersje były prezentowane na Dolnym Śląsku i w Dolnej Austrii, miały aż 26 ekspozycji, a obejrzało je ponad 52 tys. osób w tym ok. 2,5 tys. Niemców, Austriaków i Czechów.

 

Praca naukowowo-wystawiennicza i popularyzacja kultury ziemi kłodzkiej oraz jej wybitnych przedstawicieli doczekała się wyróżnienia Autora BM I GM - ks. prof. Tadeusz Fitycha także i Polsce m.in. Odznaką Za Zasługi dla Kultury Dolnego Śląska (2017), jak też odznaczenia przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2019).

OSIEM LAT SŁUŻBY DLA JEDNOŚCI WIECZERNIKA EUROPY (PDF)

Ks. prof. dr hab. Tadeusz  FITYCH   - BIOGRAM

1. PODSTAWOWE DANE BIOGRAFICZNE

(ur. 23 I 1948 w Nowej Soli n/Odrą (Ziemia Lubuska, w dawnych granicach arch. wrocławskiej), historyk dziejów teologii, dyplomacji, kultury i duchowości; specjalista w dziedzinie dyplomacji watykańskiej, członek szeregu towarzystw naukowych w Polsce, Niemczech, Republice Czeskiej; prezbiter archidiecezji wrocławskiej (V 1974), świdnickiej (od XI 2006), prałat J. Św. (1993), kanonik gremialny kapituły kłodzkiej  (VIII 2016); podporucznik rezerwy Wojska Polskiego (I 2017); wysoko ceniony za dorobek naukowo-wystawienniczy (w 2011 r. za wystawę BM i GM przez Fundację Współpracy Polsko –Niemieckiej), wyróżniony m.in. Odznaką Za Zasługi dla Kultury Dolnego Śląska (2017), a przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2019).

 

Absolwent Papieskiego Wydziału Teologicznego (PWT) we Wrocławiu (1974) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (doktorat 1983 r.). Adiunkt i sekretarz generalny PWT we Wrocławiu w latach 1985-2003. Od 1986 r. współpracownik Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie; prowadził studia i prace badawcze m.in. na uniwersytetach włoskich, niemieckich i austriackich (1986-1988 i 2001-2008). Pomysłodawca, współzałożyciel i wiceprezes Federacji Bibliotek Kościelnych “FIDES” (1991). Uczestnik Synodu Biskupów (Rzym 1991); współpracownik Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE; 1993-2001 – jako sekretarz prezydenta CCEE, służba półdyplomatyczna i ekumeniczna – więcej: zob. poniżej artykuł: „Osiem lat służby dla jedności Wieczernika Europy”). Posługa duszpasterska i praca naukowo-badawcza w pilotażowym osiedlu ekumenicznym - Ökumenische Lebenszentrum Ottmaring k/Augsburga (2001-2005).

 

Członek "II-giej" polskiej wyprawy naukowej - nawiązującej do inicjatywy PAU - do spraw krytycznej edycji akt nuncjatury polskiej (Rzym 1986-1988). Prelegent i uczestnik licznych kongresów krajowych i zagranicznych. Opublikował szereg książek oraz ponad 400 artykułów i recenzji. Jest autorem wystaw i fotografii  dokumentalnych oraz artystycznych. Po 15-letniej służbie Kościołowi w Europie, zamieszkał w Kudowie Zdroju. Należy do grona ponad 150 osób z kręgu ludzi nauki, kultury, sztuki i biznesu, którzy otrzymali certyfikat „Asylum Glacense” i zamieszkali na Ziemi Kłodzkiej.

 

2. KATEGORIE I LICZBA PUBLIKACJI

Opublikował szereg książek oraz ponad 450 artykułów i recenzji. W tym ponad 120 w miesięczniku „Ziemia Kłodzka  (w okresie 2009-2020), w tym ponad 100 recenzowanych i popularnonaukowych artykułów nt. bł. ks. Gerharda Hirschfeldera oraz 40 przyczynków nt. kultury ziemi kłodzkiej.

  Do najbardziej reprezentatywnych zaliczane są m.in. takie oto pozycje książkowe: 

 

Trójca Stworzona - nauka o Św. Józefie na Śląsku, Towarzystwo Naukowe KUL Lublin 1990, ss.: 299; w tym: 2 fot. , 1 rys., streszczenia i spisy treści w języku angielskim, włoskim, francuskim i niemieckim.

 

Kościół milczenia dzisiaj. Wypowiedzi biskupów Czech i Moraw w pięć lat po odzyskaniu wolności, Nowa Ruda-Praga 1995 [książka dokument, pierwsza monografia nt. Kościoła w Rep. czeskiej po upadku komunizmu].;

 

Giovanni Battista Lancellotti (1622-1927); Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXII/1, PAU Kraków 2000.

 

Struktura i funkcjonowanie nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego (1622-1627), WNUO Opole 2005 [synoptyczna edycja podstawowych dokumentów nuncjusza; priorytetowa w wymiarze Europy metoda i synteza organizacji nuncjatury w „złotym okresie” rozwoju dyplomacji watykańskiej].

 

“Boże Młyny” krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa                 kulturowego Ziemi Kłodzkiej. Album wystawy), Kudowa Zdrój 2009; [2 naukowe recenzje wydawnicze, został wydany w języku polskim i niemieckim; jest efektem realizacji autorskiego projektu badawczego: (1.) – Ks. G. H. obrońca wiary, sacrum i symboli religijnych].

 

List Boga Kudowa Zdrój. Błogosławiony ksiądz Gerhard Hirschfelder heros ducha Ziemi Kłodzkiej, Czermna 2015.

Błogosławiony Ksiądz / Seliger Kaplan Gerhard Hirschfelder, Nowa Ruda – Kudowa Zdrój 2016.

Na straży sacrum i kultury ziemi kłodzkiej, Kudowa Zdrój, Czermna 2018 (Ludzie, dzieje i kultura ziemi kłodzkiej, 1).

Ks. Gerhard Hirschfelder męczennik nazistowskiego systemu, Kudowa Zdrój, Czermna 2018 (Ludzie, dzieje i kultura ziemi kłodzkiej,2).

 

W przygotowaniu publikacje książkowe, m.in. w serii wydawniczej „ Ludzie, dzieje i kultura  ziemi kłodzkiej”:

3 - Ks. Gerhard Hirschfelder a Ruch Szensztacki.

4 - Kudowska pisarka  Anna Bernard – ikona kultury.

5 - 10 lat wystawy „Boże Młyny”.

6 - Dzwony. Odgłos wieczności,  znaczące ogniwo religii i cywilizacji.

7 – Sacrum ziemi kudowskiej. Mikrosanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Zielonej Dolinie.

8 - Szopki – betlejemy ziemi kłodzkiej.

9 -  Czermna – starówka Kudowy Zdroju.

10 – Kluczowe postacie Czermnej – „stolicy” czeskiego zakątka.

 

3. TEMATY BADAWCZE ZAGADNIENIA DYDAKTYCZNE

Obejmują m.in. zagadnienia: dzieje nowożytnej dyplomacji (zwłaszcza dyplomacji watykańskiej i polskiej  XVII- XX w.; misji, organizacji i funkcjonowaniu dyplomacji watykańskiej w jej „złotym okresie” rozwoju oraz w czasach nowożytnych); współpraca Kościoła i instytucji europejskich na rzecz tożsamości, integracji i zjednoczenia kontynentu; naukę o państwie i Kościele; paradygmaty Europy i jej integracji; komunikacja społeczna; etyczno-moralne podstawy życia społecznego; etyczne i religijne systemy wartości a postmodernistyczne przemiany cywilizacyjne; współpraca Kościoła katolickiego i instytucji europejskich na rzecz tożsamości, integracji i zjednoczenia naszego kontynentu; europeizacja administracji publicznej w Unii Europejskiej; społeczna odpowiedzialność administracji publicznej w Unii Europejskiej; dziejów teologii, kultury i duchowości na Dolnym Śląsku (aktualnie - ze szczególnym uwzględnieniem ziemi kłodzkiej); w ostatniej dekadzie Autor opracował nowatorską metodę i prowadził kompleksowe badania nad małą architekturą sakralną (w tym także karnerów i ossariów) i sacrum w krajobrazie krajów Europy Środkowej (Polski, Czech, Austrii i Włoszech).

 

4. BIOGRAMY W LEKSYKONACH:

- Grzegorz Polak, Kto jest kim w Kościele? Osoby sprawujące kluczowe funkcje w Kościele katolickim w Polsce. (Stan na dzień 1 stycznia 1996r.), KAI Warszawa 1996, s. 92;

- Józef Mandziuk, Słownik Księży Pisarzy Archidiecezji Wrocławskiej 1945 - 1992, Warszawa 1997, s. 92 - 95;

- Grzegorz Polak, Kto jest kim w Kościele w Polsce? Ekumeniczne "who is who" chrześcijaństwa w Polsce (stan na dzień 15 lutego 1999r.), KAI Warszawa 1999, s. 87 - 88;

- L. Zawadzka (red.), Polak w świecie. Leksykon Polonii i Polaków za granicą, Wydawnictwo PAI, Warszawa 2001, s. 80;

- Słownik Polonii Świata (W służbie Bogu i ludziom), Paryż 2002;

- Polscy i polskiego pochodzenia kapłani, zakonnicy i siostry zakonne pełniący posługę w różnych krajach świata. Oficyna Wydawnicza Kucharski Toruń 2002, s. 62, 63.

- Twórcy wizerunku Polski, Warszawa 2002, s. 47-48  (Złote Myśli Ludzi Wielkiego Serca, Umysłu, Talentu, t. 2);

- I. Dec (red.) 300 lat Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Zarys historii i pracownicy naukowi PWT we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 193;

- Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu 1968 - 2002. Pracownicy naukowo - dydaktyczni, Wykaz prac dyplomowych. Sympozja. Działalność Wydawnicza, red. I. Dec, Wrocław 2002, s. 273 - 281.

- W. M. Zarębczan, Polacy w Watykanie: instytucje i urzędy oraz Polacy              w nich pracujący: historia i współczesność,  Pelplin 2004,  s. 410-411.

- Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, red. J. Laska, M. Kowalcze, t. 4  Kłodzko-Nowa Ruda 2011,  s.  243.

- Jan Walkusz, Sekcja Historii Kościoła w Polsce 1964-2016, Wydawnictwo "Bernardinum” Pelplin 2016, s. 142-143.

 

5. WITRYNY INTERNETOWE:

www.fitych.org [w wersji polskiej, włoskiej, niemieckiej i angielskiej zawiera bogaty materiał na temat życia i działalności kościelnej oraz naukowo - badawczej także na forum europejskim].

http://www.boze-mlyny.eu/organizator-PL/  [autorska witryna internetowa nt. wystawy „boże młyny” w wersji polskiej i niemieckiej].

www.biografie24.pl

 

Spis treści

• 1. Życiorys
  • 1.1. Studia wyższe i specjalizacja naukowa
  • 1.2. Działalność kościelna
  • 1.3. Działalność na polu nauki i kultury
    • 1.3.1. Wybrane publikacje nt. dyplomacji watykańskiej
  • 1.4. Działalność na ziemi kłodzkiej
• 2. Wybrane publikacje ziemi kłodzkiej
• 3. Dane biograficzne w leksykonach
• 4. Przypisy
• 5. Linki zewnętrzne

Życiorys

Studia wyższe i specjalizacja naukowa

W latach 1967–1974 studiował na Papieskim Wydziale Teologicznym oraz w Metropolitalnym Wyższym Seminarium Duchownym we Wrocławiu.

W latach 1968–1970 służył w kleryckiej jednostce wojskowej w Bartoszycach ^[1].

25 maja 1974 otrzymał święcenia prezbiteratu we Wrocławiu z rąk ks. prof. bp. Wincentego Urbana. W okresie 1974–1975 pracował jako wikariusz w parafii pw. św. Jacka w Legnicy. Lata 1975–1980 stanowiły okres studiów specjalistycznych Instytucie Historii Kościoła na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim^[2] i prezentacji zdobytych efektów badań m.in. na międzynarodowym kongresie w Montrealu (1980)^[3]. W 1977 otrzymał tytuł licencjata (rzymskiego), a w 1983 doktora teologii KUL w Lublinie^[4].

Działalność kościelna

• 1981–1983 w trakcie rekonwalescencji po groźnym wypadku, kapelan sióstr boromeuszeki urszulanek w Polanicy Zdroju;
• 1983–1984 duszpasterz akademicki w Centralnym Ośrodku Duszpasterstwa Akademickiego (CODA) Archidiecezji Wrocławskiej; współorganizator pieszej pielgrzymki wrocławskiejdo Częstochowy oraz kapelan Arcybiskupiego Komitetu Charytatywnego z ramienia ks. kard.  Gulbinowicza;
• 1984–1988 prefekt 350 alumnów Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu;
• 1985–1986 członek Komisji Episkopatu Polski Wyższych Seminariów Duchownych;
• 1985–1990 członek komitetu organizacyjnego Wrocławskich Dni Duszpasterskich
• 1986–1989 w trakcie synodu archidiecezji wrocławskiej: członek dwóch komisji – ds. kształcenia teologicznego oraz chrześcijan świeckich,
• 1990 audytor na Synodzie Biskupów w Watykanie nt. formacji kapłańskiej ^[5];
• 1993–2001 praca na rzecz Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE), funkcja sekretarza przewodniczącego CCEE ks. kard.  Vlka (misja o charakterze dyplomatycznym)^[6];
• 2001–2006 posługa naukowo-duszpasterska w miasteczku ekumenicznym Ottmaringk/Augsburga (Ökumenische Lebenszentrum Ottmaring)^[7]

 

Działalność na polu nauki i kultury

• 1985–1986 i 1988–1993 Sekretarz Generalny Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu
• 1985–2006 adiunkt Papieskiego Wydziału teologicznego we Wrocławiu
• 1988–1993 dyrektor Biblioteki Głównej PWT i MWSD we Wrocławiu i jej reorganizator ^[8]
• 1986–1988 – stypendysta Polskiego Instytutu Historycznegow Rzymie i członek drugiej polskiej wyprawy naukowej do spraw krytycznej edycji akt nuncjatury polskiej (nawiązującej do inicjatywy PAU)^[9];
• 1986–1988 i 2001–2008 prace badawcze m.in. na uniwersytetach włoskich, niemieckich i austriackich.
• 1991–1993 pomysłodawca, współzałożyciel i wiceprezes Federacji Bibliotek Kościelnych w Polsce „Fides”z siedzibą w Warszawie;
• 1977–2006 prelegent i uczestnik licznych kongresów krajowych i zagranicznych;
• 2006 zwieńczenie procesu habilitacyjnego na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiegona podstawie rozprawy Struktura i funkcjonowanie nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego (1622–1627).

Profesor czynny na kilku uczelniach wyższych w Polsce (m.in. na Wydziale Politologii w Wyższej Szkole Biznesu – National-Louis University w Nowym Sączu; Wydziałach Nauk Społecznych i Zdrowia oraz Zarządzania i Administracji WWSZiP w Wałbrzychu; Dolnośląskiej Wyższej Szkole Służb Publicznych ASESOR we Wrocławiu ^[10], Wyższej Szkole Handlowej we Wrocławiu  oraz w Wyższym Seminarium Duchownym w Świdnicy (afiliowanym do PWT we Wrocławiu).

Historyk dziejów teologii, kultury i duchowości; specjalista w dziedzinie dyplomacji watykańskiej, od kilku lat w czterech krajach Europy Środkowej prowadzi badania nad małą architekturą sakralną ^[11]. Członek szeregu towarzystw naukowych w Polsce, Niemczech, Austrii, Włoszech i Czechach. Prelegent i uczestnik kongresów krajowych i zagranicznych. Opublikował szereg książek oraz ponad 450 artykułów i recenzji. Jest autorem wystaw, fotografii dokumentalnych i artystycznych oraz materiałów edukacyjnych.

 

 Wybrane publikacje nt. dyplomacji watykańskiej

Pozycje książkowe:

- T. F., Giovanni Battista Lancellotti (1622-1927); Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXII/1, PAU Kraków 2000.

- T. F., Struktura i funkcjonowanie nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego (1622-1627), WNUO Opole 2005 [synoptyczna edycja podstawowych dokumentów nuncjusza; nowatorska skali Europy metoda, integralna analiza i synteza  działalności nuncjatury potrydenckiej w „złotym okresie” rozwoju dyplomacji watykańskiej].

 

Artykuły:

224. F., Podstawowe źródła do badań nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego w Polsce (1622–1627), "Saeculum Christianum" 6(1999), n. 2 s. 209–224.

- T. F., Instrukcja  Początkowa Giovanniego Battisty Lancellottiego, 31-szego nuncjusza, "ABMK" 73(2000) s. 145-213.

- T. F.,  Personel i organizacja nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego,  31-szego nuncjusza apostolskiego w Polsce, "Saeculum Christianum" 8(2001) nr 1, s. 41-80.

- T. F., Początki  Misji  Dyplomatycznej Giovanniego Battisty Lancellottiego, 31-szego nuncjusza apostolskiego w Polsce (1622-1627),  "Roczniki Teologiczne KUL" 46(1999) z. 4, s. 79-118.

- T. F., Rekomendacje Zygmunta III Wazy w sprawie kardynalatu Giovanniego Battisty Lancellottiego nuncjusza apostolskiego w Polsce w latach 1622-1627, "Nasza Przeszłość"  (1999) t. 91, s. 171-206.

- T. F.,  Osobowość i prestiż prałata Giovanniego Battisty  Lancellottiego nuncjusza apostolskiego w Polsce (1622-1627), "Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego" 20(2000), s. 299-330.

- T. F., Charakterystyka biskupów polskich w okresie nuncjatury  Giovanniego Battisty Lancellottiego i Onorato Viscontiego (lata 1622 -1636), "Częstochowskie Studia Teologiczne" 28(2000) s. 257-278.

- T. F., Korespondencja dyplomatyczna Giovanniego Battisty Lancellottiego Nuncjusza Apostolskiego w Polsce w latach 1622-1627, Poznańskie Studia teologiczne" X (2001), s. 253-328.

 

Działalność na ziemi kłodzkiej

Po 15-letniej nieobecności w Polsce, spowodowanej pracami badawczymi i służbą Kościołowi w Europie w obszarze CCEE, latem 2006 r. zamieszkał w Kudowie-Zdroju (pracownia naukowa mieści się w  monumentalnej plebanii parafii św. Bartłomieja Ap; nb. z racji podpisania koalicji w dniach 9–29 czerwca 1813 r. rezydował w niej napoleońskiej król pruski Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern na plebanii w Czermnej r.) ^[12].

Należy do grona ponad 150 osób z kręgu ludzi nauki, kultury, sztuki i biznesu, którzy otrzymali certyfikat „Asylum Glacense” i zamieszkali na ziemi kłodzkiej (przez liczne wieki region ten nosił przydomek: „Kraina Pana Boga i Maryi”). Od 550 lat istniało tu jedno z 200 hrabstw Europy, a przy tym największe i pod pewnymi względami, najpiękniejsze krajobrazowo oraz wyjątkowo bogate w dziedzictwo religijno-kulturalne^[13].

Od roku 2006, po inkardynacji do diecezji świdnickiej, prowadzi prace naukowe i publicystyczne oraz zajęcia dydaktyczne w kraju i za granicą, a rezyduje w parafii pw. św. Bartłomieja w Kudowie-Zdroju.

2007-2019 – Podejmował autorskie projekty badawcze, wystawowe, edukacyjne, edytorskie  i społeczne. Pierwszoplanowe z nich to:. 1 - Miasto Kudowa Zdrój. Tożsamość historyczno- kulturalna: dialog, wymiana darów, integracja, kultura, odpoczynek, promocja; 2 – „Boże Młyny” - krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa kulturowego Ziemi Kłodzkiej); 3 - Ksiądz Gerhard Hirschfelder obrońca wiary, sacrum i symboli religijnych - heros ducha ziemi kłodzkiej; 4. - Ksiądz Gerhard Hirschfelder a Ruch Szensztacki; 5. - seria wydawnicza „Ludzie, dzieje i kultura  ziemi kłodzkiej”; 6 - „Sapientia” Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kłodzkiej  (eryg. w 2010 r.); 7- Via sacra Kudowy-Zdroju, spacery z kulturą; 8 – Przewodnik szlaku bł. ks. Gerharda Hirschfeldera(Etap: Wambierzyce – Kudowa-Zdrój, Czermna).

2009–2010,na bazie nowoczesnej i znacznie rozbudowanej inwentaryzacji małej architektury zrealizowanej  w latach 2007-2009 w Obniżeniu Kudowskim (aż 70 pól opisu danych) powstała cenna synteza nt. znaczenia sacrum w krajobrazie. Nosi ona tytuł: „Boże Młyny” - krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa kulturowego ziemi kłodzkiej). Istnieje jej wersja polska - BM i GM  - edycja niemiecka oraz nowoczesna witryna internetowa www.boze-mlyny.eu. Jest to autorska, innowacyjna wystawa planszowa poświęcona kulturze ludowej i przesłaniu 220 krzyży i kapliczek ziemi kudowskiej (z uwzględnieniem szeregu nie uwzględnianych dotychczas w Polsce i Europie kategorii, jak m.in. duchowość, religijność, symbolika zieleni towarzyszącej tego typu obiektem, terminologia, klasyfikacja w aspekcie funkcji sacrum, itd.). Została wykonana w dwu wersjach językowych (ale ma trzy edycje) z nowego typu katalogami, prezentacjami multimedialnymi i publikacjami nt. genezy, sensu i przesłania małej architektury sakralnej; nb. w całej Kotlinie Kłodzkiej jest ponad 5 tys. obiektów MAS). Jej wernisaż odbył się w 1 V 2009 r. w kudowskiej Sali Koncertowej.

Warto tu zauważyć, że w Polsce mamy ok. 115 muzeów i skansenów etnograficznych, niestety w żadnej z tego typu instytucji nie opracowano kompleksowo i integralnie znaczenia i przesłania przydrożnych, krzyży, kapliczek oraz dzwonniczek. Wystawa BM w nowatorski sposób przybliża ziemię kudowską jako przestrzeń sakralną (szczególny typ modlitewnego „kącika Pana Boga” (z istniejącym tu „sakralnym ogrodem maryjnym”), w której nawet w trudnym okresie XVII-XX w. rozwijali się integralnie, formowali,  dojrzewali do pełni człowieczeństwa ludzie ewangelicznie nowi, i to w pełnym tego słowa znaczeniu^[14].  Nota bene doskonale harmonizuje to z trwającym, od kilkunastu lat, fenomenem renesansu tak prac badawczo-publikacyjnych, jak i restauracyjnych na rzecz małej architektury sakralnej w Europie Środkowej, zwłaszcza w Austrii^[15].

Twórca „Bożych Młynów” wypracował nie tylko innowacyjny – integralny sposób prezentowania znaczenia i przesłania krzyży i kapliczek przydrożnych – kulturowych pereł  polskiego i europejskiego krajobrazu, ale też inspirował i udzielał konsultacji wielu badaczom z różnych regionów Polski. Ponadto na polu odkrywania bogactwa kulturowego oraz, umacniania tożsamości i rozwoju turystyki kulturowej ziemi kłodzkiej współpracował z kilkoma muzeami, Domami Kultury i szkołami wyższymi (m.in. z Wyższą szkołą Zarządzania „Edukacja” i jej Wydziałem Turystyki w Kłodzku^[16]).

Wystawa BM była prezentowana głównie na Dolnym Śląsku (w tym w jedynym w Polsce Muzeum Architektury we Wrocławiu, jak i w Skansenie Etnograficznym w Ochli), a poza granicami Polski w Austrii i Niemczech. Z kolei strona czeska podjęła starania na rzecz wytworzenia wystawy w kolejnej wersji językowej. Sposób inwentaryzacji, wielopłaszczyznowa analiza z uwzględnieniem duchowości poszczególnych stuleci, jak też nowoczesny prezentacji, estetyka i samo przesłanie „Bożych Młynów” spotkało się z pozytywnymi recenzjami naukowców oraz z dużą uwagą muzealników i zwiedzających. W 2011 r. została wyróżniona przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej (nb. zaliczono ją do 20-tu najbardziej dojrzałych projektów spośród 10 tys. zrealizowanych)^[17].

W latach 2009-2018 wystawa prezentowana najpierw w wersji pilotażowej, a następnie w dwu edycjach planszowych BM i GM  (obie wersje językowe były eksponowane od lata 2010 r. m.in. w barokowym pałacu w Łomnicy k/Jeleniej Góry, jak i w Międzynarodowym Centrum Konferencyjnym należącym do Fundacji „Krzyżowa” k/ Świdnicy),  miała 45 stacji czasowych w Polsce, Austrii i Niemczech^[18]. Obok wernisaży, wywiadów telewizyjnych i prasowych towarzyszyły jej konferencje i warsztaty edukacyjne. Wystawa wraz z Autorem promowała ziemię kłodzką, polską naukę i  nasz kraj poza granicami ojczyzny. W sumie, do jesieni 2020 r. wystawę BM i GM na jej 45 stacjach (na dolnym Śląsku, w Austrii i Niemczech) oraz w ekspozycjach stałych (od stycznia 2019 r. w Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego w Kudowie-Zdroju, Pstrążnej, a kolejna będzie otwarta w Wambierzycach Śl.) obejrzało ponad 160 tys. osób.

  Logiczną konsekwencją urzeczywistniania wymienionych projektów autorskich są liczne publikacje przyczynkowe i książkowe, wystawy i warsztaty kulturowe, prezentacje multimedialne itd. W okresie 2009-2020 opublikował w miesięczniku „Ziemia Kłodzka”  ponad 120 artykułów i wywiadów, głównie nt. bł. ks. Gerharda Hirschfeldera (w sumie jest autorem ponad 100 recenzowanych i popularnonaukowych artykułów na jego temat)^[19] oraz ok. 60 przyczynków nt. wybitnych postaci i kultury ziemi kłodzkiej.

 

Publikacje książkowe i autorska seria wydawnicza

- T. F., “Boże Młyny” krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa kulturowego Ziemi Kłodzkiej), Kudowa Zdrój 2009.

- T. F., List Boga Kudowa Zdrój. Błogosławiony ksiądz Gerhard Hirschfelder heros ducha Ziemi Kłodzkiej, Czermna 2015.

- T. F., Błogosławiony Ksiądz / Seliger Kaplan Gerhard Hirschfelder, Nowa Ruda – Kudowa Zdrój 2016.

- T. F., Na straży sacrum i kultury ziemi kłodzkiej, Kudowa Zdrój, Czermna 2018 (Ludzie, dzieje i kultura ziemi kłodzkiej, 1).

- T. F., Ks. Gerhard Hirschfelder męczennik nazistowskiego systemu, Kudowa Zdrój, Czermna 2018 (Ludzie, dzieje i kultura ziemi kłodzkiej,2).

 

 

 Artykuły

- T. F., Kluczowe decyzje Marii Hirschfelder samotnej matki wybitnego kapłana Ziemi Kłodzkiej, “ZK” (2014) nr 241, s. 24-30.

 - T. F., Maryja a wysoka miara życia błogosławionego księdza Gerharda Hirschfeldera, “ZK” (2012) październik nr 220, s. 18-21.

- T. F., Ks. Gerharda Hirschfeldera identyfikacje ze św. Gerardem Majellą, “ZK” (2014) nr 240, s. 20-27.

- T. F., Ks. Gerhard Hirschfelder  wybitny przedstawiciel duchowieństwa Ziemi Kłodzkiej, “ZK” (2014)  nr 236, s. 27-30.

- T. F., Bł. ks. Gerhard Hirschfelder zrealizowany człowiek trudnych czasów, “ZK” (2015) nr 251, s. 12-17.

- T. F., Bł. ks. Gerhard Hirschfelder i pokłosie bystrzyckiego duszpasterstwa, “ZK” (2015 nr 252-253, s. 12-19.

-  T. F., Ks. Gerhard Hirschfelder Prezes Rodziny Kolpinga w Czermnej, “ZK” (2016)  nr 261, s. 22-29.

- T. F., Krypto duszpasterstwo ks. Gerharda Hirschfeldera – młodzieżowa  wycieczka na zamek Homole, “ZK” (2017) nr 275, s. 20-30.

- T. F., Szensztackie kapliczki, ołtarze i obrazy MTA na ziemi kłodzkiej [Słupiec], „Ziemia Kłodzka”  (2019) nr 300-3001/czerwiec-lipiec, s. 23-34.

- T. F., Ks. Gerhard Hirschfelder - świadectwa współwięźniów z KL Dachau, „Ziemia Kłodzka”  (2019) nr 294-295/lipiec-sierpień 2019, s. 25-32.

- T. F., Ks. Gerhard Hirschfelder i szensztaccy herosi wiary w KL Dachau, „ZK” (2018) nr 286-287, s. 11-14.

- T. F., Pochylając się nad monografią ks. Gerharda Hirschfeldera autorstwa ks. prof. Hugo Goeke, “ZK” (2011)  nr II-III (200-201), s. 12-13.

– T. F., Mistyka Anioła Ślązaka a religijna odnowa Śląska (cz.1), “ZK” (2011)  nr 202, s. 26-28, nr  (203), s. 10-12.

- T. F., Brzozowie  i  jego  ludowe  opowiadania,  Brzozowie  i  jego  ludowe  opowiadania, „ZK” (2012, nr 214, s. 4-7.  

- T. F., Betlejem  po  Kudowsku, “ZK (2012) nr 213, s. 29-35.

- T. F., Tradycje  szopkarstwa   a  ruchome  betlejemy  ziemi  kłodzkiej, “ZK” (2013) nr 225, s. 12-16.

- T. F., Kaplica Czaszek w Kudowie Czermnej - pionierskie i mistrzowskie dzieło ks. Tomaschka,  “ZK” (2016) nr  268-269, s. 14-20.

 

Dane biograficzne w leksykonach

• Polak, Kto jest kim w Kościele? Osoby sprawujące kluczowe funkcje w Kościele katolickim w Polsce. (Stan na dzień 1 stycznia 1996r.), KAI Warszawa 1996, s. 92.
• Mandziuk, Słownik Księży Pisarzy Archidiecezji Wrocławskiej 1945–1992, Warszawa 1997, s. 92–95.
• Grzegorz Polak, Kto jest kim w Kościele w Polsce? Ekumeniczne "who is who" chrześcijaństwa w Polsce(stan na dzień 15 lutego 1999r.), KAI Warszawa 1999, s. 87–88.
• Zawadzka (red.), Polak w świecie. Leksykon Polonii i Polaków za granicą, Wydawnictwo PAI, Warszawa 2001, s. 80.
• Słownik Polonii Świata(W służbie Bogu i ludziom), Paryż 2002.
• Polscy i polskiego pochodzenia kapłani, zakonnicy i siostry zakonne pełniący posługę w różnych krajach świata. Oficyna Wydawnicza Kucharski, Toruń 2002, s. 62, 63.
• Twórcy wizerunku Polski, Warszawa 2002, s. 47–48 (Złote Myśli Ludzi Wielkiego Serca, Umysłu, Talentu, t. 2).
• Dec (red.) 300 lat Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Zarys historii i pracownicy naukowi PWT we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 193.
• Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu 1968–2002. Pracownicy naukowo dydaktyczni, Wykaz prac dyplomowych. Sympozja. Działalność Wydawnicza, red. I. Dec, Wrocław 2002, s. 273–281.
• M. Zarębczan, Polacy w Watykanie: instytucje i urzędy oraz Polacy w nich pracujący: historia i współczesność, Pelplin 2004, s. 410–411.
• Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, red. J. Laska, M. Kowalcze, t. 4 Kłodzko-Nowa Ruda 2011,    243.
• Walkusz, Sekcja Historii Kościoła w Polsce 1964-2016, Wydawnictwo "Bernardinum” Pelplin 2016, s. 142-143.

 

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona ks. Tadeusza Fitycha [wersja archiwalna z 2006 r.]
• Boże Młyny – witryna Biura Wystawy BM – ks. Tadeusza Fitycha

 

[1] T. Fitych, [wywiad firmowany pseudonimem "Stanisław"] Hubert Schulze – Hobeling, Scheinwerfer für die nächsten Meter, "Neue Stadt" 30(1987) n. 11, s. 20–21; tenże, Służba wojskowa alumnów w PRL, "Chrześcijanin w świecie" XXIV(1994), n. 1, s. 119–135; tenże, Polityka PRL w stosunku do powołań i formacji młodych kapłanów,  "Saeculum Christianum" 6(1999) nr 1, s. 55-74;tenże, Cześć i honor żołnierzom i księżom niezłomnym, “Ziemia Kłodzka” (2017) nr 274, s. 26- 32.

[2] Ks. T. Fitych  uczestniczył w ogólnopolskim projekcie naukowo-badawczym, który powstał w otoczeniu Ks. Prymasa S. Wyszyńskiego oraz byłych więźniów KL Dachau. Ks. Bp Prof. W. Urban zlecił mu w ramach rozprawy doktorskiej analizę piśmiennictwa w aspekcie doktryny n. t. św. Józefa na Śląsku (XVII-XX w.). Zob. m.in. T. Fitych, Bibliografia Polskich Druków o Świętym Józefie - Najnowsze zestawienie dla okresu 17 i 18 wieku, "Legnickie Wiadomości Diecezjalne" 8(1999), nr 1, s. 101-118; tenże Polska książka o świętym Józefie w XIX wieku, "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne", t. 65 (1996), s. 255-287.

[3] T. Fitych, Saint Joseph et le mariage mystique de I'ame avec la «Trinite cree» selon Bernard Rosa ,"Cahiers De Josephologie" (1984) n. 1, p. 57-77; tenże, Trynitarny egzemplaryzm w nauce o Świętym Józefie u Bernarda Rosy i jego kontynuatorów (część 1) , "Śląskie Studia Historyczno-teologiczne" 18(1985), s. 57-79, [Cz. 2], tamże, t. 19-20 (1986-1987), s. 103-131; tenże, Opactwo cystersów krzeszowskich - czołowy ośrodek śląskiej kontrreformacji, "Sobótka", (1986) n.4, s. 539-559.

[4] Wysoko oceniona rozprawa doktorska p.t. „Trójca Stworzona - nauka o Św. Józefie na Śląsku” została wydana drukiem  przez Towarzystwo Naukowe KUL Lublin 1990 (ss. 299).

[5] T. Fitych, O formacji do kapłaństwa we współczesnych uwarunkowaniach  [udział w dyskusji polskich delegatów na Synod Biskupów 90], "Ateneum Kapłańskie" 83(1991) nr 491 z. l, s. 34-60; tenże, Kapłan cywilizacji miłości; nowe perspektywy VIII-go Synodu Biskupów (30.IX-28.X.1990) , "Homo Dei" 40(1991) nr 1-2, s. 5-12; Kapłani - w służbie Kościoła Wspólnoty i nowej ewangelizacji , LXI(1993) "Homo Dei", n. 1, s. 3-8.

[6] T. Fitych, Kościół w Europie odkrywa swoją tożsamość. Spotkanie biskupów z Europy Środkowej i Wschodniej. Warszawa, 13-16 X 1994, "Chrześcijanin w Świecie" 25(1994), z. 4, s. 158-180; tenże, Osiem lat służby dla jedności wieczernika Europy, “Ziemia Kłodzka” (2017) kwiecień nr 273, s. 12-17. T. Fitych Kościół milczenia dzisiaj. Wypowiedzi biskupów Czech i Moraw w pięć lat po odzyskaniu wolności, Nowa Ruda-Praga 1995 [książka dokument, pierwsza monografia nt. Kościoła w Rep. czeskiej po upadku komunizmu].

[7] T. Fitych, Centrum Życia Ekumenicznego w Ottmaring - Geneza i rozwój, ,,Perspectiva" 10(2010) nr 2(17), s. 29-59; tenże, Powstanie i rozwój Bractwa Wspólnego Życia (Proces odradzania się życia według rad ewangelicznych w protestantyzmie niemieckim), „Studia teologiczno-historyczne Śląska Opolskiego” 29(2009), s. 245-261.

[8] W latach 1990-1993 systemowej komputeryzacji i wytwarzania katalogów bibliotecznych w formie elektronicznych baz danych rozwijał współpracę z KBN. M. in zrealizował projekt inwentaryzacji Starodruków księgozbioru Biblioteki Głównej Papieskiego Fakultetu Teologicznego i Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu. Zob. T. Fitych, Budowa biblioteki Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu, "Nowe Życie" 4(1986) nr 22, s. 15-16.

[9] T. Fitych, Inizi della missione diplomatica di Giovanni Battista Lancellotti- nunzio apostolico in Polonia (1622-1627), "Lateranum" LXVII(2001) fasc. 1 . s. 71-111; tenże, Biskupi i Senatorowie Duchowni w oczach dyplomacji watykańskiej z połowy XVII w., w: XVI Powszechny Zjazd Historyków Polskich, Wrocław 15-19  września 1999 r.), t. III: Przełomy w historii, cz. 1, [Toruń 2002], s. 433-448; tenże, Metoda badań tożsamości nuncjatur apostolskich, w: Nuncjatura Apostolska w Rzeczypospolitej, red. T. Chynczewska-Hennel, K. Wiszowata-Walczak, Białystok 2011, s. 45-59.

[10] T. Fitych, Vademecum  po wybranych zagadnieniach wielkich systemów religijnych (do użytku prywatnego studentów WWSSP „Asesor” we Wrocławiu),Wrocław 2011.

[11] T. Fitych, Z badań nad małą architekturą sakralną Dolnej Austrii (Moniholz k/Graibrunn, Waldviertel), „Zeszyty Naukowe WWSZiP” (2009) nr 13, s. 75–93; tenże, Mała architektura sakralna w Europie Środkowej. Specyfika, terminologia, interpretacja, przesłanie, w: Cierpliwość I Miłość, pod Red. Bp. E. Janiaka, ks. W. Irka, PWT we Wrocławiu [2010], s. 245-254.

[12] T. Fitych, Rocznica 270-lecia reerekcji parafii św. Bartłomieja w Czermnej: uwagi do dziejów wsi Malá Čermná, „Perspectiva" 7(2008) nr 1(12), s. 69-89.

[13] A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej, przełożył z j. niem. V. Grotowicz, Hamburg - Wrocław 2006, ss. 568; Hamburg - Wrocław 2008 wydanie 2, ss. 670;(rec.) ks. T. Fitych, ,,Perspectiva" 7(2008) nr 1(12), s. 274-278; T. Fitych, Mała Ojczyzna – Ziemia Kłodzka i jej sanktuaria maryjne, “Ziemia Kłodzka” (2012) nr 212, s. 6-10.

[14] T. Fitych, Święta przestrzeń kudowskiej Zielonej Doliny - sakralny ogród maryjny z 1887 r., “Ziemia Kłodzka” (210)  nr XII  (210), s. 14-17; Kapliczka Świętego Jana Chrzciciela w Jakubowicach, “Ziemia Kłodzka” (2010)  nr 196, s. 12-15; tenże, Pierwszy Redemptorysta Ziemi Kudowskiej i Dolnego Śląska, “Ziemia Kłodzka” (2009) nr 188, s. 14-15; tenże, Pierwsi Redemptoryści Dolnego Śląska – Bracia Franzowie z Kudowy- Czermnej, “Ziemia Kłodzka” (2009) nr 189, s. 18-19; tenże, Ślązacy  Jana  Pawła  II wyniesieni  do chwały  ołtarzy, “ZK” (2014) nr 238, s. 16-19; tenże, Czeskie pielgrzymowanie do Wambierzyc, “ZK” (2014) nr 23, s. 10-16; tenżę, Wybitna kudowska pisarka Anna Bernard a ks. Gerhard Hirschfelder, „ZK” (2018) nr 290-291, s. 14-20.

[15] T. Fitych, Specyfika, terminologia i przesłanie małej architektury sakralnej w Europie Środkowej, “Ziemia Kłodzka” (2010) nr 191, s. 32-35; Pionierski szlak kapliczek przydrożnych w Szalejowie Dolnym, “Ziemia Kłodzka” (2013)  l nr 232, s. 32-35; T. Fitych [wywiad], Odkrywanie małej architektury sakralnej na podkarpaciu, "ZK"(2013)  nr 229,  s. 24-27; Dzwonnice  i  kapliczki  przydrożne  ziemi  kłodzkiej pod lupą badaczy bydgoskiego uniwersytetu (Z doktorem  Gerardem Guźlakiem – kulturoznawcą i kampanologiem  Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy rozmawia ks. prof. dr hab. Tadeusz Fitych),  “ZK” (2014)  nr 234-235, s. 4-7.

[16] T. Fitych, Determinanty rozwoju kultury - Nepomuceny Ziemi Kudowskiej (Prace Na Rzecz Rozwoju Turystyki Kulturowej),  „Gospodarka, Rynek, Edukacja” (2011) nr 17, s. 35-48.

[17] „Boże Młyny wśród 20 wyróżnionych projektów z okazji 20-lecia Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, “Ziemia Kłodzka” (2012)  nr  (211), s. 24-27.

[18] T. Fitych, Trzy szlaki wystawy fotografii „Boże Młyny” i jej kontekst kulturowy, “ZK” (2010)  nr X- (197), s. 8-9; tenże, Austriacki etap wystawy Gottes Mühlen – Boże Młyny (Nordwald w kraju związkowym Dolna Austria), “ZK” (2010)  nr XII- (199), s. 19-22; tenże, Aktualność przesłania wystawy “Boże Młyny” nie tylko w obszarze języka niemieckiego, “ZK” (2010) nr 190, s. 16; 250 dni wystawy “Boże Młyny”  księdza prof. Tadeusza Fitych (z ks. prof. nadzw. dr hab. Tadeuszem Fitychem rozmawia Teresa Bazała), “ZK” (2010) nr 190, s. 17-20.

[19] BŁ. Ks. Gerhard Hirschfelder. Bibliografia Publikacji ks. prof. Tadeusza Fitycha (2009-2020), „Ziemia Kłodzka”  (2020) nr 302-303, s. 34-35; Twarzą I Siłą Kościoła Są Święci. X rocznica beatyfikacji ks. Gerharda Hirschfeldera. Teresa Bazała rozmawia z ks. prof. dr. hab. Tadeuszem Fitychem, „Ziemia Kłodzka”  (2020) nr 302-303, s. 26-33.